Lotyniškas antraštinis žodis
Tekstas žodyno straipsniuose
  • sac|er, ra, rum
  • Būdvardis, 2/1 linksniuotė (taisyklinga; kaip ruber, rubra), 3 galūnių. Skiemenys: BB (2)
  • Sirvydas 1642
    • Adwent. Dies ſacri adventu[s] Chriſti Adwentas.
    • Biblia. Biblia ſacra, ſcripta ſacra, libri ſacri. Raſztas ſzwintas, Knigos ſzwintos.
    • Biblia. Biblia ſacra, ſcripta ſacra, libri ſacri. Raſztas ſzwintas, Knigos ſzwintos.
    • Biblia. Biblia ſacra, ſcripta ſacra, libri ſacri. Raſztas ſzwintas, Knigos ſzwintos.
    • Bierzmowánie. Confirmatio, vnctio ſacra ſanorum, quæ ab Epiſcopo fit. Sakrámentas padrutinimo, Patepimas ſzwintas ſweykuiu nuog Wiſkupo.
    • Męki Pańſkiey narzędźie. Sacra monimenta Chriſti paſſi, monimenta tormentorũ & necis Chriſti. Ruźios kuńćios Wieſzpaties.
    • Ofiára powſzechnie, Sacrificium, immolatio, res diuina, ſacra, ſacrificatio. Afiera.
    • Oficyał, Vicarius Epiſcopi in iure ſacro dicundo, vulgò officialis. Oficialas.
    • piſmo święte, Diuini libri, ſacra ſcriptura, ſanctæ literæ Raſztas ſzwyntas.
    • Chorągiew kośćielna. Labarum, vexillum ſacrũ. Karuna.
    • Fárá, Kościoł fárſki. Templum parochiale, ædes ſacra curialis. Baźnićia, kurioſp priguli giwentoiey kurios wietos.
    • Kápá kośćielna, kápłáńſka. Impluuia, æ, penula ſacra, cappa. Skrayſte kunigu Baźnitine.
    • Kośćioł materiálny, Dom Boźy. Templum, ædes ſacra, Dominicum. Baźnićia, namay Diewo.
    • Monſtrancya, Sacra theca Euchariſtica, ſacro ſanctum Euchariſtiæ ferculum. Naśikłe Ss. Sakramento.
    • Mſzey ſłucháć, Adeſſe ad rem diuinam, aſſiſtere diuinis, intereſſe ſacro, rei ſacræ, rei diuinæ. Miśios kłauſit.
    • Od źegnáć ſię czego, Cruce ſacra malum auertere. Atſizinklint kriźiu ſzwyntu.
    • Ogień piekielny, chorobá, Ignis, ſacer, zoſter, circinus. Vgnis liga.
    • Pálá ołtarzowa, operculum ſacri calicis, vulgò palla. Pridynktełe kieliko
    • Parafia, Paræcia, accolarum conue[n]tus, ſacra vicinia Plebonia.
    • Patina kośćielna, Patina ſacra & pa[t]ena. Patina.
    • Piekielny ogień, Sacer ignis, herpes, tis. Vgnis.
    • Popielec, Cinis conſecratus, ſacer, luſtralis, piacularis, Pełenay ſzwiſty.
    • Poſtrzyźiny ná duchowny ſtán, Tonſura ſacra, pakirpimas ſzwyntas.
    • Poſtyla, Epiſtolarum ſacrarum, & Euangeliorũ liber. paſtila.
    • poświęcony, Conſecratus, ſacer, Religioſus, paſzwiſtas.
    • Proceſſya kośćielna, Supplicatio euntium ad templa, per vrbem, per compita, Proceſſio Sacra. praceſsia.
    • Przyſtępuię do ſtołu Boźego, Ad ſacram ſynaxim accedo, cœleſti epulo reficior. Eymi Diewo ſtałop.
    • Relikwiarz kośći śś. Reliquiarum ſacrarũ theca, Relikwiorius.
    • wniebo wzięćie pánny Máriey. Dies aſſumptæ in cœlum Dei genitrici ſacer. Dungun iemimas P. Marios.
    • Zákryſtya, Sacrarium, ſupellectilis ſacræ cella. Pakuoptuwe Baźnićios dayktu.
    • Zoltarz, Liber Pſalmorum ſacrorum, Pſalterium, Gieſmines knigos.
  • Daukantas 1838
    • Sacer, sacra, sacrum, szwenta[s], paszwenstas, pałaimintas.
  • Jokantas 1936
    • sacer, cra, crum (pl. ir sacrēs P) su sup. [vienos šaknies su sancio, sanctus]
      1) dievui pašvęstas, šventas locus sive sacer sive profanus N; aedes sacrae; *vates pašvęstas Apolonui; su dat. *sacra Jovi quercus; su gen. anseres sacri Junonis L; apie vietoves: Sacer mons L šventasis kalnas prie Anieno upės, 4 klm. į šiaurės rytus nuo Romos; Sacra via šventoji gatvė, ėjusi per forumą į Jupiterio šventovę Kapitolijuje; trop. *dies, *luces šventės; *voces burtų formulės; †pugionem magno operi sacrum.
      2) požemio dievybei pašvęstas, prakeiktas *is intestabilis et s. esto; *s. nepotibus cruor Remi prakeikimas ainiams; qui tribunis plebis nocuisset, eius caput Jovi (Plutonui) sacrum esset L; *auri sacra fames prakeiktas aukso troškimas; *s. ignis rožės liga. NB. žiūr. sacrum.
  • Kuzavinis 2007
    • sac|er, ra, rum adj. (comp. ~rior Vr, sup. ~errimus O)
      1. šveñtas; diēs ~rī H šventãdieniai, šveñtės; fontēs ~rī O šventíeji šaltìniai; aedificia ~ra C šventóvės, šventỹklos; litterae ~rae Eccl Šventàsis Rãštas; Sacra via C Šventóji gãtvė (Romoje, ėjusi per Forumą į Kapitolijų); ◊ anat. os ~rum CA krỹžkaulis;
      2. skìrtas (dievybei); ~ra Jovī quercus O Jupìteriui skìrtas ą́žuolas;
      3. skìrtas póžemio dieváms, prakéiktas (homo Pl); aurī ~ra famēs V prakéiktas áukso troškìmas;
      4. mãgiškas, paslaptìngas (venēnum VF); ~ra passio CA epilèpsija