Thesaurus Latino-Lituanicus

1) kaipo savitas veiksmažodis (verbum substantivum):

a) būti, rastis *credo esse deos; omnes, qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt; *fuimus Troes, fuit Ilium; fuit (buvo laikas), cum hoc dici poterat L; quid tibi est?; est, qui arba sunt, qui yra žmonių, kurie, papr. su conj., rečiau su ind. *et est, qui vinci possit; sunt nonnulli, qui ea, quae imminent, non videant; erant sententiae, quae censerent; nullum est animal praeter hominem, quod habeat notionem aliquam dei; non tu is es, qui, quid sit, nescias; sunt item, quae appellantur alces; sunt, qui ita dicunt S; duae sunt artes, quae possunt locare homines in amplissimo gradu dignitatis; est, quod arba est, cur su conj. yra pagrindo, kad arba kodėl; est, ubi kartais arba yra atsitikimų, kur: est, ubi isto modo valeat; est su inf. galima, valia; est, ut atsitinka, yra atsitikimų, kad est, ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi; futurum esse, ut pellerentur; prope est arba in eo est, ut arti to, kad, beveik; cum iam in eo esset, ut oppido potirentur N.

b) būti, gyventi, praleisti laiką Romae, ruri esse; in castris, in foro; apud exercitum, apud inferos; ante oculos; *esse in terris dar gyvam būti; fuit in Catulo sermo Latinus; mons Jura est inter Sequanos et Helvetios; esse cum aliquo; secum esse gyventi sau; apud aliquem esse; est apud Platonem yra parašyta; si quid arcani in curia fuerit L; esse in aere alieno, in spe, in maestitia, in officio, in nomine et gloria, in armis; in amore atque deliciis esse; esse pro aliquo būti keno šalininku; esse ab aliquo priklausyti kam.

c) laikytis, klotis, sektis res ita est; bene, male est gerai, blogai sekasi; nunc mihi melius est; tutissimo esse; Caesar in convivio iucunde ac comiter fuit jautėsi; quod cum ita sit.

d) būti kame, remtis kuo omnem spem in impetu esse equitum L.

e) tikrai būti, turėti reikšmės sic est taip tikrai yra; est, ut dixi; si erit, ut volumus; sit ita tebūna taip, gerai!; esto na gerai! tiek to!

f) su dat. turėti patri est ampla domus; *qui color nubibus esse solet; cum his mihi res est; cui fonti nomen Arethusa est; *di, quibus imperium est pelagi; cum quo ei hospitium erat N.

2) kaipo jungiąs sakinio narys (verbum copulativum) sieja sakinio veiksnį:

a) su nom. tarinio vardo: būti vita est brevis; mors non est malum; Romulus fuit rex Romanorum.

b) su gen. partit. ir poss. būti keno, priklausyti kam *operum hoc tuorum est; omnia erant hostium L: Gallia est Ariovisti; omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine; liberae civitatis esse būti laisvos valstybės piliečiais; me Pompei esse totum scis būti šalininku; res mei consilii non est manęs neliečia; est alicuius yra keno dalykas, reikalas, pareiga, darbas, paprotys, savybė, ženklas, įrodymas adulescentis est maiores natu vereri; est boni consulis videre, quid agatur; est summae dementiae su inf.; bet: meum, tuum est mano, tavo pareiga; suum esse putat jis laiko savo pareiga, savo dalyku, savo uždaviniu; cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare kiekvienas žmogus gali suklysti, (bet) niekas, išskiriant neprotingą, klaidoje neužsispiria.

c) su gen. gerundivi būti kuriam tikslui regium imperium, quod initio conservandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat S; ea prodendi imperii, tradendae Hannibali victoriae esse L.

d) su gen. arba abl. qualit. homo nullius consilii; summi laboris esse; suae potestatis esse L būti ant savęs ponu; via erat decem dieram; Herodotus tantā est eloquentiā, ut; *cervus erat forma praestanti; aliquo numero esse; cum esset ea aetate N; iš išsireiškimų pluris pretii esse P, meam esse operam parvi pretii T išsivystė gen. pretii: magni, parvi, tanti, pluris, plurimi, quanti, nihili esse daug, maža ir t. t. vertam būti; video frumentum esse binis sestertiis.

e) su dat. tikslo: tikti, geram būti, patarnauti kam, kuriam reikalui solvendo non esse būti neišsimokamam skolininkui; id magno ei praemio futurum N; esse alicui curae, detrimento, auxilio, praesidio, subsidio; *sibi oneri esse būti pačiam sau našta; quae aut utilia aut benevolentiae esse credebant S; *hoc iuvat et melli est saldu kaip medus.

1. kaip savarankiškas veiksmažodis (verbum substantīvum):

1) bū́ti, egzistúoti, réikštis tikróvėje; crēdo esse Deum Eccl tikiù ẽsant Diẽvą; omnēs, quī sunt, quī fuērunt, quī futūrī sunt C visì, kuriẽ yrà, bùvo ir̃ bùs; fuimus Trōes, fuit Ilium V bùvome trojė́nai, bùvo Trojà; perīcla, quae nōn sunt PS pavõjai, kurių̃ nėrà; sīc est C taĩp tikraĩ yrà;

2) bū́ti, įvỹkti, atsitìkti; sōlis dēfectio fuit C įvỹko sáulės užtemìmas; quid tibi est? C kàs táu (yrà)?; sit ita C tebūniẽ taĩp;

3) bū́ti, gyvénti, laikýtis (Rōmae, rūrī, in forō C); esse in terrīs H dár gyvám bū́ti;

4) bū́ti, dalyváuti, léisti laĩką; in venātiōnibus esse Cs léisti laĩką medžiõklėse;

5) lankýtis, apsilankýti (apud aliquem C); ad mē bene māne Dionȳsius fuit C pàs manè ankstì rýtą bùvo (užė̃jęs) Dionìzijus;

6) bū́ti (kuo); erat ab Aristotele C jìs bùvo Aristòtelio sekė́jas (šaliniñkas); esse prō aliquō C bū́ti kienõ šalininkù;

7) bū́ti parašýta; est apud Platōnem C Platòno yrà parašýta;

8) bū́ti kal̃bama (apie ką); rēs meī cōnsiliī nōn est C kal̃bama nè apiẽ manè, taĩ nè apiẽ manè;

9) klótis, sèktis; bene (male) est C geraĩ (blogaĩ) sẽkasi; rēs ita est S padėtìs (yrà) tokià, reĩkalas tóks;

10) trùkti, tę̃stis; obsidio trīgintā diēs fuit L apsiaustìs trùko (tę̃sėsi) trìsdešimt dienų̃;

11) bū́ti priklaũsomam, priklausýti nuõ (ko); quantum in mē est C kíek (taĩ) nuõ manę̃s priklaũso; nōn est id in nōbīs C taĩ nè nuõ mū́sų priklaũso; esnē tū ab illō mīlite? Pl ar̃ tù nesì tõ kareĩvio vérgas?

12) réikšti; sapientī vīvere est cōgitāre C išmiñčiui gyvénti – réiškia mąstýti;

13) (su dat. possessīvus) turė́ti; patrī est ampla domus C tė́vas tùri dìdelį nãmą; agricolae multī līberī sunt C žemdirbỹs tùri daũg vaikų̃; ◊ suus cuīque mōs est Te kiekvíenas tùri sàvo į́protį;

14) bū́ti, tarnáuti, padė́ti; impedīmentō esse C bū́ti kliū́timi; salūtī esse Cs tarnáuti geróvei; cuī bonō fuit? C kám (taĩ) padė́jo?, kám (taĩ) bùvo naudìnga?

15) bū́ti apsivil̃kusiam, vilkė́ti; esse in laxā togā Ti vilkė́ti dùkslią tògą;

16) (su įvardžiu id išvadai reikšti) yrà; id est C taĩ yrà, vadìnasi;

2. kaip tarinio jungtis (verbum copulatīvum):

1) bū́ti, sudarýti; vīta est brevis C gyvẽnimas yrà trum̃pas; nōs numerus sumus H mẽs sudãrome mìnią;

2) (su gen. possessīvus) bū́ti (kieno), priklausýti (kam); omnia erant hostium L vìskas bùvo príešų; Gallia est Ariovistī Cs Gãlija priklaũso Ariovìstui; līberae cīvitātis esse Cs bū́ti laisvõs valstýbės piliečiù;

3) bū́ti būdìnga; temeritās est flōrentis aetātis C jaunỹstei yrà būdìnga drąsà; nōn est mōris Graecōrum C graĩkams nebūdìngas paprotỹs; ◊ cūjusvīs hominis est errāre C kiekvíenas žmogùs gãli suklýsti;

4) bū́ti atsidãvusiam, rū́pintis; novārum rērum esse Te bū́ti pérversmo šalininkù; suārum rērum esse L rū́pintis tìk sàvo reikalaĩs;

5) privalė́ti, reikė́ti, bū́ti pãreiga; adulēscentis est mājōrēs nātū verērī C jaunuõlio pareigà yrà ger̃bti vyresniúosius;

6) (su gen. gerundīvī) padė́ti; cōnservandae lībertātis esse S padė́ti išsáugoti láisvę;

7) (su gen. ir abl. quālitātis) bū́ti (kokiam); nūllīus animī esse C bū́ti nepastoviám; rēs est magnī labōris C taĩ labaĩ sunkù; aegrō corpore esse C bū́ti ligótam; esse hūmilī statūrā N bū́ti mãžo ū̃gio; eōdem jūre esse C turė́ti tàs pačiàs téises;

8) susidė́ti, susidarýti; classis est ducentārum nāvium N laivýnas susìdeda ìš dviejų̃ šimtų̃ laivų̃;

9) (su gen. ir abl. pretiī) kainúoti; pretiī magnī esse C brángiai kainúoti; mīlle sēstertiīs esse C kainúoti tū́kstantį sestèrcijų;

10) bū́ti svarbiám, turė́ti reikšmė̃s; magnī erant mihi tuae litterae C tàvo láiškas mán bùvo labaĩ svarbùs;

11) (su dat. fīnālis ir duplex)

a) pajė̃gti, galė́ti, įsténgti; sum onerī ferendō L galiù nèšti nãštą;

b) sudarýti; hoc mātrī cūrae est C taĩ sudãro mótinai rū̃pesčio;

c) tìkti, gerám bū́ti; rādīx est vescendō PM (šità) šaknìs tiñka válgyti;

12) imp. gãlima; est tē vidēre? Pt ar̃ gãlima tavè pamatýti?;

3. (kaip pagalbinis veiksmažodis sudarant sudurtinius laikus) bū́ti; liber lēctus est (erat, erit) knygà yrà (bùvo, bùs) pérskaityta