Lotyniškas antraštinis žodis
Tekstas žodyno straipsniuose
  • 1. temp|us, oris n
  • Daiktavardis, 3 linksniuotė (priebalsinis tipas), niekatroji, bendrinis. Skiemenys: LB (2)
  • Sirvydas 1642
    • Báwię ſię tym. Hoc ago, hoc verſo, tracto, in hoc hæreo, in hoc tempus conſumo, impendo, operam do, vaco, inhæreo, inſiſto, incumbo huic rei. Tay weykiu, tay darau, tuo apſieymi, aplink to eſmi, waykśćioiu, tuo pratinuoſi, tay weykałáiu, darbałuoiu, tuo werćioſi, vnt to iźſirundu, iźſiduomi, támi trunki [trunku].
    • Chwilá. Interuallum, longi temporis vſura. Iźſilgimas, iłgas metas, wałunda.
    • Chwiłká. Momentum, punctum temporis. Wałundełe.
    • Czás. Tempus, otium. Metas.
    • Káźdą rázą, co raz. Singulis temporibus, ſingulis vicibus kas kartas.
    • Konánie, vmieránie. Supremum tempus. Mirimas.
    • Nagle, Repentè, ſubitò, ex tempore. Vmay.
    • Nie ná czás, Alieno tempore, intempeſtiuè, importunè. Ne metu.
    • Niepamiętny, dawny. à memoria propter, vetuſtatem remotus, obliuione deletus, cuius memoria tempore obſoleuit, euanuit, obſcurata eſt. Notmenamas.
    • Niewczas, (nomen) Incommodum, incommoditas temporis, Nemetas, nepatogibe.
    • odwieczerze, Pomeridianum tempus. Papietuwes.
    • Odwłoká, Procraſtinatio, cunctatio, dilatio temporis, mora. Atgulguldimds [Atguldimas].
    • poćierpieć, Aliquantiſper, aliquanto tempore pati, ſuſtinere. pakintet.
    • pogodá ná co, tr: okazya, op[p]ortunitas, tempus commodum, occaſio. patogia mete, patogus metas.
    • poránek, zaránie, Mane, n. indeclin. antemeridianum tempus. Ritas, vnkſti.
    • porownánie dniá z nocą, Æquinoctium, æquinoctiale tempus. paliginimas dienos ſu naktim.
    • porywczo, Turbulentè, raptim, tumultuosè, ex tempore, Vmay.
    • Przećiąg placu, ábo czaſu, Interuallum, ſpatium, interſtitium temporis, vel loci. Terpuwiete ir terpumete.
    • Przededniem, Antelucano tempore, appetente luce, pirm auſzros.
    • Przedłuźam, Produco, prorogo, prolongo tẽpus. pratiſiu, prailginu.
    • Punkt czáſu, Momentum, punctum temporis. Truputis meto.
    • ſuche dni, Quatuor tempora, ſauſos dienos.
    • Trawię czas dármo, Perdo, conſumo, tero tẽpus, Gayśinu metu.
    • Wieczor, Veſper eris, veſperus eri, veſpertinum tempus, Wakaras.
  • Jokantas 1936
    • 1. tempus, temporis n [cnf. templum, liet. temp-ti; senov. loc. temperī]
      1) laikas, metas, laiko tarpas diei, anni, meridianum, vespertinum, hibernum; saevitia temporis S metų laiko (žiemos); *aureum laikotarpis; *his (scriptis) si eripias tempora certa modosque daktiliaus ritmą; verba et casibus et temporibus conservare gramatikos laikai; *supremum gyvenimo laikas; *tempora orientia būsimosios kartos; sub tempus L apie šį laiką; ad (*in) tempus kuriam laikui; in t. praesens šiam momentui; in omne t. visam laikui; *per omne t. visą laiką; ex t. dicere nepasiruošus.
      2)
      a) tinkamas laikas, gera proga, patogus momentas t. proelii committendi; t. habere, amittere; pugnandi t. dimittere; t. abeundi; t. est su inf. arba acc. c. inf.; non est mihi t.; ad tempus tinkamu momentu; ante t. per greit, per anksti; post t. per vėlai; suo tempore, *tempore tinkamu laiku; temporī arba temperī (senov. loc.) tinkamu laiku, comp. temperius fiat.
      b) sunkus laikas, nelaimė, vargas, pavojus, likimas extremo tempore civitati subvenirent; hoc in tempore nulla civitas Atheniensibus auxilio fuit N; *ultimum didžiausias pavojus; *secunda dubiaque tempora; neque poëtae tempori meo defuerunt mano nelaimėje (Ciceronas apie savo ištrėmimą).
      3) laiko aplinkybės, santykiai, padėtis ut necessitas temporis postulabat; tempori servire prisitaikinti prie aplinkybių; consilium pro tempore capere atsižiūrint į aplinkybes; orationes sunt temporum; in hoc tempore prie šių aplinkybių; ex tempore, ad tempus pagal aplinkybes; temporis causā aplinkybėms verčiant; pauca pro tempore milites hortatus S.
  • Kuzavinis 2007
    • 1. temp|us, oris n
      1. laĩkas, mẽtas (diēī C; annī C; hībernum C); ~us vacuum C laisvãlaikis; hōc ~ore C šiuõ metù; ad hoc ~us Cs ikì šiõl; id ~oris T tuõ metù; ex quō ~ore C nuõ tõ laĩko; in omne ~us C visám laĩkui; per omne ~us Cs vìsą laĩką; superiōris ~oribus C ankstesniaĩs laikaĩs; ~oribus Augustī T Augùsto laikaĩs; in ~us T kuriám laĩkui, laikinaĩ; ◊ ex ~ore dīcere C kalbė́ti nepasireñgus;
      2. tiñkamas laĩkas, patogùs momeñtas, gerà próga; ~us committendī proeliī Cs tiñkamas laĩkas pradė́ti mū̃šį; ~us capere ad aliquid C panaudóti kám patõgų momeñtą; ~us dīmittere (āmittere) C praléisti gẽrą prógą; ante ~us C per̃ ankstì; post ~us Pl põ laĩko, per̃ vėlaĩ;
      3. aplinkýbės, padėtìs; ad ~us C pagal̃ aplinkýbes; ~orī servīre C prisitáikyti priẽ aplinkýbių; aliēnissimō ~ore C nepalankiáusiomis aplinkýbėmis; ~oris causā C aplinkýbėms ver̃čiant; ut necesssitās ~oris postulābat C kaĩp reikalãvo situãcija;
      4. nepalañkios aplinkýbės, sunkì padėtìs, var̃gas, pavõjus, neláimė; extrēmum ~us C sunkùs mẽtas; ultimum ~us H didžiáusias pavõjus; scrīpsī dē ~oribus meīs C esù rãšęs apiẽ sàvo neláimes;
      5. ámžius (exāctum vītae S); ~us aureum H áukso ámžius;
      6. gram. laĩkas C, O, Vr;
      7. eil. (pėdos) ilgùmas, kiekýbė C, H, O