religio (heksametre rēligio ir relligio), ōnis f [religo; = „rišimas (dievybės burtais)“] 1) šventas pasižadėjimas, įžadas, priesaika religionem conservare
N ištesėti priesaiką; perterritus miles timori magis, quam religioni consulit tarnybos priesaika; nova religio iuris iurandi naujos priesaikos (uždedamos) pareigos; tantā religione obstricta tota provincia est, ut
L; nullam scelere religionem exsolvi
L.
2)
a) dievo garbinimas, pamaldos, (
papr. pl.)
tikybinės apeigos, religija, kultas r., id est cultus deorum; Cereris Hennensis; sua cuique civitati r. est; Numa omnes partes religionis instituit; diligentissimus religionum cultor; natio Gallorum dedita religionibus.
b) prietaringa baimė, prietarai, prietaringas abejojimas animos multiplex r. invasit
L; pleni religionum animi
L; novas sibi ex loco religiones fingunt; religionibus deditus.
c) dievotumas, pamaldumas, dievobaimė anteposita irae religio
N; iustitia erga deos r. dicitur; iustitia religioque Numae Pompilii
L; habetur deus et religione maxima colitur; religione
S iš pamaldumo;
trop. tikybos dėsnis nihil nefas ducere, hanc summam inter eos r. esse
L.
d) pamaldus
abejojimas, svyravimas, susirūpinimas, skrupulas religio incessit vitio eos creatos
L; religionem alicui inicere; res in religionem versa est
L sukėlė abejojimų; nulla fuerat Mario religio, quominus Glauciam occideret; r. aliquem capit
L; r. obstitit, ne
L sąžinė neleido.
e) tikybos įžeidimas,
piktadarystė, baisenybė, prakeikimas Clodiana; haeret in re publica r.; ut inexpiabiles religiones in rem publicam inducerentur; liberaret religione templum
L prižagimas; mendacii religione obstrictus kaltas pamelavęs; nefas non ad religionem pertinet
N nėra tikybos įžeidimas; alicuius supplicio religionem expiare;
3) kas sukelia tikybinį nedrąsumą:
a) šventumas Diana loco mutata religionem non amisit, recuperavit; magistratūs religione inviolatos facere
L; sacrarium Cereris (fanum, signum) est eādem religione qua Romae; sacramenti (karo tarnybos priesaika)
L.
b) trop. šventenybė *quae r. aut quae machina belli?; restituit civitati illam religionem (Dianos statulą); r. domestica; religiones ipsae commosse se videntur;
†spernit religiones, abrogat leges.
4) bendrai:
sąžiningumas iudicis; exemplar antiquae religionis; homo sine ulla religione ac fide
N; religio officii sąžiningas pareigų atlikimas; r. in dando consilio; a religione abduci.
